KHÔNG CÓ PHẦN THƯỞNG HAY SỰ TRỪNG PHẠT
Phạt nặng khi con lỡ làm vỡ một bình hoa hay cho con tiền, đồ chơi khi con quét nhà, dọn phòng… Nhiều bố mẹ trong số chúng ta từng được nuôi dạy bằng thưởng – phạt, vẫn có thói quen giáo dục con bằng cách tương tự. Ngược lại, trong phương pháp giáo dục Montessori không có sự đúng sai và thưởng phạt mà chỉ là sự điều chỉnh và lặp đi lặp lại để trẻ hiểu và làm theo.
Thay vì trừng phạt, hãy cho trẻ thấy hậu quả tất yếu của hành vi
Chúng ta thường lầm tưởng việc trách mắng hay thậm chí sử dụng đòn roi với con sẽ khiến trẻ sợ hãi và không dám tái phạm. Thực tế, sự trừng phạt là nguyên nhân khiến trẻ xa cách dần với bố mẹ, khuyến khích trẻ nói dối và làm cho trẻ cảm thấy tự ti hoặc tệ hơn, kích thích sự nổi loạn.
Thay vì làm tổn thương trẻ, hãy giải thích một cách logic về những việc trẻ làm sẽ tạo ra kết quả như thế nào và cho trẻ nhìn thấy được những phản hồi thực tế từ hành vi của mình (như cái ly bị vỡ, nước đổ ra sàn). Một đứa trẻ hiểu được hậu quả mỗi hành động của mình sẽ học cách đưa ra lựa chọn có trách nhiệm trong ý thức của mình chứ không chỉ làm hài lòng bố mẹ hoặc tránh bị trừng phạt. Trẻ thay đổi vì sợ bị trách phạt khác hoàn toàn với việc trẻ cư xử đúng khi hiểu được tác động từ hành vi của mình.
Để phương pháp này hiệu quả, bạn cần đảm bảo con bạn hiểu được mối liên quan giữa hậu quả và hành vi của trẻ như thế nào. Không giống như hình phạt, điều này không làm đứa trẻ xấu hổ hoặc khiến con sợ hãi. Nó đơn giản truyền thông điệp rằng mỗi hành động đều có hậu quả của nó. Bạn sẽ không cần phải thuyết giảng hay la mắng vì những hậu quả tự nói lên tất cả.
Nếu con làm bẩn ra nhà thì con cần phải dừng lại việc đang làm và tự dọn dẹp lại, đó là kết quả do con tạo ra, và con phải có trách nhiệm. Cùng với đó, điều này sẽ dạy một đứa trẻ cẩn thận hơn vì trẻ đã hiểu và biết điều gì sẽ xảy ra nếu như trẻ bất cẩn.
Nếu con không chịu mang giày khi đi công viên. Hậu quả, con sẽ phải ngồi trên ghế dài với bạn ở công viên thay vì được chơi vì sẽ không an toàn để chơi trên sân chơi khi không đi giày.
Nếu con đánh ai đó khi đang chơi cùng nhau. Hậu quả, con phải dừng cuộc chơi, cho đến khi nào con sẵn sàng nhẹ nhàng với bạn và bạn biết con không đánh bạn nữa. Đồng thời, bố mẹ nói với con rằng bạn chưa thể tin tưởng con chơi một mình khi bé làm tổn thương người khác…
Thông điệp sai lầm từ việc trao phần thưởng
Cũng như hình phạt, phần thưởng cũng có thể làm cho trẻ thay đổi hành vi ngay lúc đó, giúp cho bố mẹ hài lòng vì đạt được mục tiêu một cách nhanh chóng. Tuy nhiên, hiệu quả sẽ ngày càng giảm đi, hay thậm chí còn phản tác dụng. Trẻ sẽ trở nên ngày càng đòi hỏi nhiều hơn, trẻ cho rằng làm điều tốt là nghĩa vụ, và phải được thưởng công thì mới làm.
Thật ra, những đứa trẻ thường xuyên bị mua chuộc hoặc thưởng quà thường sẽ trở thành những người quá lệ thuộc vào người khác để được chấp nhận và công nhận, thiếu tự tin vào bản thân và ý thức trách nhiệm, thiếu kiên nhẫn, thiếu lòng trắc ẩn, và ích kỉ bởi với chúng, “sự tử tế chỉ là một thứ hàng hoá có thể trao đổi được”.
Khen thưởng hay động viên không thể hiểu đơn giản là kẹo, cho xem hoạt hình hay cho đi chơi. Phần thưởng lớn nhất cho trẻ chính là nhận thức rằng chúng đã mang niềm vui đến cho những người thân yêu, còn những món quà chỉ là sự tượng trưng cho điều đó. Hãy thưởng bằng cách nói lên những nỗ lực và nhìn nhận những gì con đã làm. Và cố gắng hết sức hạn chế việc lấy vật chất làm phần thưởng.
- Người lớn cần hiểu, trẻ ăn vạ, la hét, đánh bạn… chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Đằng sau các biểu hiệu đó có thể là đói, thiếu ngủ, kích thích quá mức, cảm xúc quá lớn, môi trường quá lạ lẫm, hay trẻ đang trong giai đoạn phát triển kỹ năng mới v.v… Khi hiểu, bạn sẽ muốn giúp đỡ, thay vì muốn trừng phạt trẻ.
- Phương pháp Montessori cho rằng, người lớn nhìn nhận lỗi sai của trẻ như là cơ hội để giúp con học hỏi. Nebula Children’s Home vì thế nói “không” với khen-chê, thưởng-phạt, thay vào đó là khích lệ và kỷ luật tích cực. Mục đích trong Montessori, không phải là vâng lời mà là tự kỷ luật. Đó là lý do tại sao trong lớp học Montessori không có ghế phạt, không có bảng chấm điểm hành vi, không có các hình phạt, không có các phần thưởng để làm công cụ điều chỉnh hành vi của học sinh. Bằng những cái dắt tay, lời cảm ơn, động viên an ủi…các cô giáo luôn đóng vai trò định hướng, khuyến khích mà không can thiệp, làm gián đoạn chu trình làm việc của trẻ.
Mặc dù không áp dụng những biện pháp trừng phạt hay khen thưởng, nhưng nếu tham gia vào lớp học Montessori tại Nebula Children’s Home, phụ huynh sẽ nhận thấy những đứa trẻ hoạt động một cách rất say sưa, điềm đạm và không khí rất bình yên. “Trẻ chỉ cư xử tốt hơn khi chúng cảm thấy tốt hơn”. Và Nebula tin, sức mạnh của tình yêu thương sẽ giúp trẻ thoải mái tâm lý, suy nghĩ tích cực và hành động đúng đắn.